Ali Sencer ARSLAN/ZONGULDAK, (DHA)- ZONGULDAK Bülent Ecevit Üniversitesi’nde (BEUN) yer bilimciler için 16 farklı süreci tek bir uygulamada yaparak heyelan üzere afetlerde erken ihtar yapabilecek, sarsıntı üzere afetlerde ise hasar tespit ve ziyan azaltma çalışmalarında kullanılabilecek radar uydu imajlarını işleyen ‘Sentinel-1’ yazılımı geliştirildi.
BEUN Mühendislik Fakültesi Harita Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, grubu ve proje ortaklarıyla birlikte afetlerde önleyici ihtar ve hasar azaltma faaliyetlerinde kullanılabilecek ‘Sentinel-1’ yazılımını geliştirdi. Yazılımla birlikte heyelan meydana gelmeden yeryüzündeki milimetrik hareketler evvelden saptanıp, erken ihtar sistemi geliştirilebilecek. Ayrıyeten sarsıntıyla ilgili önleyici çalışmalar kapsamında fay çizgileri tespit edilebilecek, afet sonrası hasar azaltma ve müşahede yetenekleri artırılabilecek. Kaçak yapılaşmanın da tespiti için kullanılabilecek yazılım, üniversitenin Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) kapsamında maddi dayanak bularak hayata geçirildi. Şu an, üniversitenin internet sunucuları üzerinden çalışan sistem, başka üniversitelerden yer bilimcilerin de kullanımına fiyatsız halde sunulacak.
REKTÖR: VAKİTTEN TASARRUF EDİLMESİNİ SAĞLAYACAK
Geliştirilen sistemin radar uydularından gelen verilen işlenmesinde pek çok zorluğu aştığını söz eden BEUN Rektörü İsmail Hakkı Özölçer, “Tek bir programa indirilmesi ve herkes tarafından, uzman olmayan şahıslar tarafından bile kullanılabilmesine imkan sağlayan bir program geliştirdiler. Biz de programa olan inancımızdan ötürü BAP kapsamında üniversitemiz ve daha sonra Türkiye’nin kullanabilmesi için gerekli dayanağı verdik. Yapılan programla, yer hareketlerinin izlenmesi konusunda Türkiye’deki en öndeki üniversitelerden biri olduğumuzu artık söyleyebiliriz. Bu programla sarsıntı, fay sınırları ve heyelanlar takip edilebilecek. Tahminen heyelanlar daha evvelden kestirim edilebilecek. Sarsıntılarla, fay çizgileriyle ilgili detaylı çalışmalar daha rahat yapılabilecek. Vakitten ve pek çok ekstra işten tasarruf edilmesini sağlayan bir program. Ülkemize ve milletimize güzel olsun” dedi.
PROF. DR. KUTOĞLU: RADAR UYDULARININ BİLGİLERİNİ ÇOK AZ BİLİM İNSANI KULLANABİLİYOR
Radar uydularının sağladığı bilgilerin dünyada çok az sayıda bilim insanı tarafından kullanılabildiğini söyleyen Prof. Dr. Kutoğlu, “Bu jeolojik afetlerin ortaya çıkarılması erken ihtar yapılabilmesi, ziyan azaltma çalışmalarının yapılması, faal fay çizgilerinin belirlenmesi, etkin heyelanların belirlenmesi üzere çalışmalar günümüzün en ileri teknolojisi radar uyduları ile gerçekleştirilebilmekte. Lakin maalesef bu radar uydularının işlenmesi o kadar kolay bir çalışma değil. Bu gerek ülkemizde gerek dünyada az sayıdaki bilim insanı tarafından gerçekleştirilebiliyor. Bunların işlenmesi son derece zahmetli bir iş ve art planda çok sayıda programın oluşturulması ve kıymetlendirilmesi gerekiyor” diye konuştu.
DÜNYANIN TAMAMI ÇALIŞILABİLİR
Yazılımla birlikte 2014 yılından bu yana radar uydu imajlarının sağladığı bilgilerin alanında uzmanların yapabileceği 16 başka süreçle ortaya çıkaracağı bilgiyi tek bir uygulamayla otomatik olarak değerlendirmeye başladıklarını tabir eden Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, “Burada gerçekleştirilen uygulama ile hangi bölgede çalışmak istiyorsanız bu bölge Türkiye ile de hudutlu değil. Ekranda gördüğünüz üzere faal jeolojisi bulunan dünya üzerindeki tüm bölgeleri Amerika’dan Avrupa’ya, Afrika kıtasına kadar tüm bölgeleri yer bilimcilerimizin çalışması mümkün hale getirdik. Burada çalışacağınız bölgeye belirleyip geometrik olarak seçiyorsunuz ondan sonra hangi tarihler ortasında manzarayı işlemek istiyorsanız onu seçiyorsunuz sonra bir butona basıyorsunuz, yazılım çalışmaya başlıyor. Bu seçtiğiniz bölgenin büyüklüğüne ve vakit aralığına bağlı olarak art planda imajları uzay ajansları indiriyor. Bu imajların boyutları gigabyte boyutunda. Bunları indirdikten sonra geride otomatik olarak adım adım 16 tane farklı program çalışıyor ve en sonunda seçtiğimiz bölgedeki yer hareketlerine vakit serisi olarak gösterilmesi mümkün oluyor. Yer hareketi olan bölgeyi tespit edebiliyoruz. Harita üzerinde tıkladığımızda rastgele bir bölgedeki, seçtiğimiz vakit aralığındaki hareketleri, vakitle değişen boyutta tespit edebiliyoruz. Böylelikle yer bilimciler, faal heyelanları tespit etme fay sınırlarını tespit etme, hangi faylar meyyit hangi faylar etkin bunları belirleme, fayların uzunluğunu ve bu uzunluğa bağlı olarak ortaya çıkartabilecekleri sarsıntının büyüklüğü üzere parametreleri çözmemiz mümkün. Böylelikle de ziyan azaltma çalışmalarını yürütmek mümkün hale geliyor” tabirlerini kullandı.
TÜM YER BİLİMCİLERE AÇIK
Yazılımın bu basamakta üniversite içerisinden kullanılabileceğini lakin ilerleyen süreçte Rektör Özölçer’in talimatıyla, internet üzerinden kullanıma sunularak geliştirilebileceğini belirten Kutoğlu, şöyle konuştu:
“Ülkemizdeki kurumlar, kuruluşlar tarafından ilgi duyulduğu takdirde daha büyük takviyelerle bir sunucu ortamı oluşturulursa, yalnızca bu emele tahsis edilen sunucular oluşturulduğu takdirde, internet üzerinden de birden fazla kullanıcının yararlanabileceği bir hale dönüştürmemiz mümkün. Yazılım bunun için hazır. Bu hususlarda çalışmak isteyen bir kişinin bu süreçler için son derece uzman olması gerekiyor. Bunun için 16 başka programı tek tek çalıştırması ve gerekli parametrelerini girmesi gerekiyor. Bunun için de büyük bir uzmanlık gerekiyor fakat biz bu süreçlerin tamamını ortadan kaldırdık ve otomatik bir yazılım haline getirdik. Bu formüllerle, hangi bölgelerde yer hareketleri var bunları görebiliyorsunuz. Zayıf tabanları görebiliyorsunuz. Fay hareketlerinden etkilenen bölgeleri görebiliyorsunuz. Heyelan başlangıcı varsa bunları evvelden tespit edebiliyorsunuz. Zelzeleler ya da heyelan meydana geldikten sonra da ortaya çıkan hasarı da tespit etmek mümkün oluyor.” (DHA)
