Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Azerbaycan’ın Hankendi kentinde gerçekleştirilen Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) 17. Tepe Toplantısı’nın açılışında, “Şu anda Azerbaycan, Ermenistan’ın harabeye çevirdiği topraklarda yeni şehirler ve köyler inşa ediyor, Büyük Dönüş programı uygulanıyor” dedi.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in mesken sahipliğinde gerçekleştirilen Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) 17. Tepe Toplantısı, Azerbaycan’ın Hankendi kentinde başladı. Doruğa Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Aliyev’in yanı sıra İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirzioyev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadr Caparov, Kazakistan Başbakanı Oljas Bektenov, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Türkmenistan Dışişleri Bakanı Raşid Meredov, Afganistan Başbakan Yardımcısı Abdulgani Baradar katıldı. Doruğa ayrıyeten gözlemci olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, Nijerya Bütçe ve Ekonomik Planlama Bakanı Abubakar Atiku Bagudu ve Birleşik Arap Emirlikleri Sanayi ve İleri Teknolojiler Bakanı, COP28 Başkanı Sultan Ahmed Al Jaber katıldı.
Toplantının açılışında konuşan Cumhurbaşkanı Aliyev, şu anda işgalden kurtarılan tüm bölgelerde geniş çaplı imar çalışmaları sürdüğünü belirterek, “Ermenistan, Azerbaycan topraklarının yaklaşık yüzde 20’sini 30 yıla yakın bir mühlet işgal altında tutmuş, etnik paklık gerçekleştirmiş ve 1 milyondan fazla soydaşımızı öz topraklarında yerinden etmişti. Azerbaycan halkı ve devleti hiçbir vakit bu işgali kabul etmedi. Tekraren Ermenistan’a ve onun ardındaki devletlere şayet Ermenistan işgal ettiği topraklardan kendi isteğiyle çekilmezse, biz toprak bütünlüğümüzü askeri yolla sağlayacağımızı bildirdik. Ne yazık ki, Ermenistan ve destekçileri bu ikazımızı ciddiye almadılar ve pişman oldular. 2020 yılında 44 gün süren Vatan Muharebesi sırasında Azerbaycan, Ermenistan’ı savaş meydanında ağır halde mağlup ederek 300’den fazla şehir ve köyü özgürlüğüne kavuşturdu. Ermenistan, 10 Kasım 2020 tarihinde teslimiyet dokümanı imzalamak zorunda kaldı. İşgal devrinde Ermenistan kent ve köylerimizi, kültürel ve dini anıtlarımızı yerle bir etti. 67 mescitten 65’i Ermenistan tarafından büsbütün yıkıldı, kalan ikisi ise önemli halde ziyan gördü ve domuz ve inek barınağı olarak kullanıldı. Bu, İslam dinine ve dünya Müslümanlarına karşı büyük bir saygısızlık ve hakaretti” dedi.
“Ermenistan, topraklarımıza 1 milyondan fazla mayın yerleştirdi”
Mezarlıkların da vandallığa maruz kaldığını ve tahrip edildiğini söyleyen Aliyev, “Mezar taşları yağmalanarak Ermenistan’a götürüldü. Devlet kurumlarından oluşan bir komite, çalışmalarına yabancı uzmanları da dahil ederek ve milletlerarası deneyimden faydalanarak, işgalin Azerbaycan’a verdiği ziyanı yaklaşık 150 milyar ABD doları olarak belirledi. Ermenistan, topraklarımıza 1 milyondan fazla mayın yerleştirdi. Vatan Muharebesi’nden bugüne kadar yaklaşık 400 soydaşımız mayın patlaması sonucu hayatını kaybetmiş yahut ağır biçimde yaralandı. Şu anda Azerbaycan, Ermenistan’ın harabeye çevirdiği topraklarda yeni kentler ve köyler inşa ediyor, ‘Büyük Dönüş’ programı uygulanıyor. Bugüne kadar 16 kent ve köye mecburî göç ettirenlerin geri dönüşü sağlandı. Halihazırda işgalden kurtarılmış bölgelerde 50 binden fazla insan yaşıyor, çalışıyor ve eğitim alıyor. Ermenistan’dan zorla göç ettirilmiş Batı Azerbaycanlıların haklarının temin edilmesi de büyük ehemmiyet arz ediyor. Geçtiğimiz ay İslam İşbirliği Teşkilatı’nın İstanbul’da düzenlenen Bakanlar Kurulu toplantısında, tüm 57 üye ülkenin oy birliğiyle, Ermenistan’dan zorla göç ettirilmiş Azerbaycanlıların geri dönüş hakkına dayanak tabir eden kararın kabul edilmesini yüksek takdirle karşılıyoruz. Bu kararla birlikte, Bakanlar Kurulu sonuçlarına ait İstanbul Bildirgesi’nde, bugünkü Ermenistan topraklarından zorla çıkarılmış Azerbaycanlıların geri dönüş hakkı teyit edilmekte ve Ermenistan’ın Batı Azerbaycan toplumu ile diyalogu reddetmesi kınanmaktadır. Batı Azerbaycanlıların, Ermenistan’daki ata-baba topraklarına barış yoluyla geri dönüşünün sağlanması tarafındaki uğraşlar bundan sonra da devam ettirilecektir” diye konuştu.
Azerbaycan’ın EİT’nin çalışmalarına her zaman aktif şekilde katıldığını belirten Aliyev, “EİT üyesi ülkelerle bağlantılarımız başarılı bir formda gelişmektedir. 2024 yılında, tarihte birinci kere EİT Haftası düzenlenmiş, EİT Haftası çerçevesinde elde edilen sonuçlarla ilgili olarak bugün sunumlar dinlenecektir. Birebir vakitte geçen yıl EİT coğrafyasında tarihte birinci sefer Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP29) düzenlenmiştir. Bu konferansa 197 ülke, 70 devlet ve hükümet başkanı katılmış, 77 bin kişi kayıt yaptırmıştır. Konferansta elde edilen temel muvaffakiyetler ortasında gelişmekte olan ülkelere mali yardımın 100 milyar ABD dolarından 300 milyar ABD dolarına kadar artırılması, kayıp ve ziyan fonunun işlek hale getirilmesi ve karbon piyasalarıyla ilgili mutabakatlar yer almıştır. Azerbaycan’ın teşebbüsüyle, belirttiğim üzere EİT Haftası düzenlenmiştir. Şuşa’da EİT İş Forumu, Ağdam’da Gençlik Forumu, Laçın’da ise Bayanlar Forumu organize edilmiştir. Bu forumlara katılan temsilciler, bugün burada yapılan çalışmalarla ilgili sunumlarını paylaşacaklardır” dedi.
“Doğu-batı ve kuzey-güney ulaşım koridorları Azerbaycan’dan geçiyor”
EİT’nin Azerbaycan’da kurulacak Araştırma Merkezi ve Temiz Enerji Merkezi’nin faaliyete başlaması yönündeki çalışmaların devam ettiğini belirten Aliyev, “2026 yılında Şuşa kentinin EİT’nin turizm başşehri ilan edilmesi münasebetiyle teşekkürlerimi sunuyorum. Azerbaycan’a gelince, ülkemizde son derece olumlu bir yatırım iklimi mevcuttur. Son 20 yılda Azerbaycan’ın iktisadına yaklaşık 350 milyar ABD doları yatırım yapıldığı ve bunun yarısının yabancı yatırımlardan oluşuyor. Bugün Azerbaycan birçok ülkenin güç güvenliğini sağlıyor ve çeşitli gaz boru sınırları aracılığıyla 12 ülkeye doğal gaz ihraç ediyor. Bu göstergeye nazaran dünyada önderler ortasındayız. Doğu-batı ve kuzey-güney ulaşım koridorları Azerbaycan’dan geçiyor ve ekobölgedeki ülkelerin birden fazla bu koridorları kullanıyor” sözlerini kullandı
İHA
